UZAY, VAKUM VE MİKROSKOP

            Bu üç kelimenin anlatmak istedikleri o kadar geniş bir yelpazedir ki ; mikro dünyanın atom altı parçacıklarından, negatif basıncın ulaşabileceği minimum eksi değerden ve evrenin bilinmeyenlerine kadar çok geniş bir alana sahiptir. Biz burada hepsini bir arada barındıran bir canlı türünden bahsedeceğiz…  Tardigrad yani Su Ayıları

            Dünyanın en küçük canlıları olarak tanımlanan bu varlıkları bu kadar önemli yapan nedir ? 

Çoğu bilim adamını heyecanlandırmış olan ve bu kadar önemli olmasına sebep olan şey uzay boşluğunda zarar görmeden hayatta kalabilme yetenekleridir. Evet yıllarca Dünya dışında hayat arayan insanoğlu, dünyasının en küçük varlığı olan Tardigradların uzayda yaşayabiliyor olmasını geç ve şansında yardımı ile keşfetmiştir. 

            Tardigrad’ların genel özellikleri arasında dünyanın en yüksek noktalarında veya denizin en derin  noktalarında yaşayabilirler. 1000’ e yakın farklı türü olan bu canlılar göllerde veya yaşadığımız her ortamda bulunabilirler. Çok düşük sıcaklıklara dayanabildikleri gibi yüksek radyasyona da dayanabilmektedir. 

            Su ayısı olarak da bilinen bu canlılar mikroskobik boyutta ve 8 bacaklıdırlar. Yetişkin olanların boyu yaklaşık 1.5 mm civarında iken , küçüklerinin boyutu yaklaşık 0.1 mm veya altındadırlar. Larva boyutları ise 0,05 mm civarlarındadır. İlk olarak 1773 yılında Johann August Ephraim Goeze tarafından keşfedilmiş ve yavaş yürüyen anlamına gelen Tardigrada adı verilmiştir. 

            Şimdi bu canlıların bizim için önemli olan kısmına gelelim;

            Tardigrad’lar 150 °C  - (-273 °C )sıcaklık aralığında canlılığını sürdürebilmektedir. İlave olarak  bu canlılar düşük basınç yani yüksek vakum ortamında canlı kalabilmekte hatta 2007 yılında FOTON-M3 roketinin yüzeyinde uzaya gönderilmiş ve 10 günlük uzay macerası sonunda  %68’inin canlı olarak dünyaya döndüğü tespit edilmiştir hatta üreme yeteneklerini de kaybetmeden yavrulama yaptıkları gözlenmiştir. 10 Günlük uzay macerasında yüksek radyasyondan etkilenmeden hayatta kalması da radyasyona direncini göstermiştir. 2011 Yılında farklı çalışmalar için Tardigradlar uzaya gönderilmiş ve yeni verilerin alınması beklenmektedir. 

            Peki Tardigradlar nasıl hayatta kalabiliyorlar ?  Bu durumun bir mekanizması varmı ? 

Tabi ki bilime inanan her insanın kabul edeceği gibi bu şans eseri oluşmuş durum değildir. Tardigradlar’lar yaşamlarını zora sokacak bir dış etken ile karşılaştıklarında Cryptobiosis adı verilen bir evreye geçmektedirler. Çoğu uzay filminde, mürettebatın bir kapsül içinde aktif hayattan uzak yarı ölü olarak belirli bir süre uzay yolculuğu yaptığını görürüz. Tabi burada insan vücudunun bu süreçte nasıl tepki vereceği tam olarak bilinemese de bu canlıların bunu nasıl başardıkları açıklığa kavuşmuştur. Cryptobiosis adı verilen bu evrede Tardigradlar metabolizma evresini neredeyse sıfırlarken, dışarıdan gelen etkenlerle baş edebilmek için yapısındaki suyun büyük bir kısmını vücut dışına atmaktadırlar. Vücutlarındaki suyun donmaması ve hücrelerinin etkilenmemesi için su oranını % 3’lere kadar indirebilmektedir. İlave olarak yüksek radyasyon ve ileri evrelerde ise  vücutlarındaki su seviyesi  normalin %1 ‘ine kadar inebilmektedir.  

            Tardigradlar ile ilgili olarak yürütülen TARDIS ( Tardigrades in Space) projesi halen Avrupa Uzay Ajansı (ESA) tarafından sağlanan BİOPAN-6 çalışmasının altındaki projelerden biri olan FOTON-3’ ün görevlerinden biridir. Halen aktif olarak çalışmalar sürmektedir. Bu özellikleri sayesinde bilim adamlarının ilgisini özellikle çeken bu canlılar bizim içinde vakum , mikroskop ve mutlak sıfır derecesi nedeniyle ilgi alanımıza girmektedir. An-Ka ailesi olarak ilgi alanlarımızın bu denli öneme haiz çalışmalara dahil olması konusunda heyecan ve bir o kadar da merak içindeyiz. 

İlave olarak Alman Hard Rock Grubu olan Cryptobiosis Albüm kapağında da  Tardigrad  resmi olduğunu belirtmeden geçemeyeceğiz. 

Gökhan Aslıbay

Yüksek Kimyager

Satış Mühendisi

An-ka Analiz Kal. Kont. Cih. San. Ve Tic. Ltd. Şti. 

Kaynakça       

Illionis Wesleyan University, Species Distribution Project (http://www.iwu.edu/~tardisdp/tardigrade_facts.html)
Encyclopedia of Life, Tardigrada (http://eol.org/pages/3204/overview)
Wikipedia, Tardigrada (http://en.wikipedia.org/wiki/Tardigrade)
BBC Nature, Tardigrades: Water bears in space (http://www.bbc.co.uk/nature/12855775)
BBC News, High hopes for fridge-free jabs (http://news.bbc.co.uk/2/hi/health/3754504.stm)

https://www.popularmechanics.com/space/a11137/tardigrades-water-bears/ By William Herkewitz And D. Hernandez Jan 14, 2020

https://tardigradesinspace.blogspot.com/

https://tardigradesinspace.blogspot.com/2007/09/tardigrades-are-back-on-earth.html